12/3/2023
dạy con ,
20818
Trẻ con thường hay sợ hãi, lo lắng. Bé có thể sợ ông “ba bị” vô hình, khóc mếu khi nghe tiếng sấm chớp lúc trời chuyển mưa. Cha mẹ phải làm gì khi có một bé cưng như vậy trong nhà?
Thật ra không chỉ có trẻ con, cả người lớn cũng không thoát khỏi nỗi sợ hãi, lo lắng. Việc chúng ta thường sợ hãi khi phải phát biểu trước đám đông; tay chân run rẩy khi bị ai đó dùng hung khí đe dọa… là điều hết sức bình thường. Với các bé, nguyên nhân của nỗi lo sợ thường giản đơn hơn như: lo lắng chuyện bài vở trên lớp, sợ bóng tối… nhưng cảm giác thì giống như người lớn. Hãy cố gắng tìm hiểu sự lo lắng, sợ hãi của bé để trở thành chỗ dựa tinh thần vững chải và tiếp thêm sức mạnh cho cục cưng của con bạn nhé!
Mặt tích cực của sợ hãi
Hàng ngày, trong thế giới của bé có rất nhiều nỗi sợ lớn nhỏ khác nhau. Bé sợ điều gì đó không có nghĩa là bé thiếu can đảm. Thật ra, lo sợ cũng có mặt tích cực của nó. Ví như sợ đứt tay bé sẽ không lại gần dao sắc và sẽ an toàn hơn; sợ lửa bé sẽ không đến quá gần lò sưởi và không bị bỏng; sợ điểm kém bé sẽ chăm học hơn…
Sự sợ hãi đôi khi còn giúp rèn giũa, làm bén nhạy thêm cảm giác và giúp bé “đối phó” với sự vật tốt hơn. Thậm chí nhiều người lớn chúng ta còn thích thú với cảm giác sợ hãi. Chẳng phải vì thế mà phim kinh dị luôn có đông người xem, các trò chơi cảm giác mạnh luôn có nhiều người thích thử sức đấy sao.
Sợ hãi chi phối bé như thế nào?
Có khi nào bạn tự hỏi vì sao tim thường đập mạnh và nhanh hơn, hơi thở dồn dập khi cảm thấy sợ hãi? Những phản ứng này của cơ thể có thể tạm gọi là “chiến đấu hay tẩu thoát”. Tất cả mọi người đều có những phản ứng ngày từ khi còn là trẻ sơ sinh.
Vậy những phản ứng sợ hãi diễn ra bên trong cơ thể bé như thế nào? Bạn cứ thử tưởng tượng rằng bạn là một người cổ đại sống trong hang động 100.000 năm về trước. Khi bạn đối mặt với một con hổ nanh dài háu đói, bạn sẽ làm gì? Bạn có 2 lựa chọn: 1- bỏ chạy; 2- Nhặt một khúc cây lên chiến đấu. (Và một lựa chọn cuối cùng khác nữa là bị ăn thịt)
Ngày nay, khi bạn đối mặt với một kẻ đang đe dọa bạn (tất nhiên hắn sẽ không nghe lời bạn nói). Bạn vẫn chỉ có 2 lựa chọn đó: 1- quay lưng bỏ đi (hoặc chạy); 2- chiến đấu lại dù cho đánh nhau cũng sẽ không giải quyết được vấn đề.
Để quyết định chiến đấu hay tẩu thoát, cơ thể của bạn sẽ tự điều chỉnh một số phản ứng để phù hợp với những hành động nhanh. Quả tim sẽ đập nhanh hơn để bơm nhiều máu hơn cho cơ bắp và não. Phổi thu nạp không khí nhanh hơn để cung cấp oxy cho cơ thể. Đồng tử mắt cũng giãn ra để tầm nhìn được tốt hơn. Hệ thống tiêu hóa và tiết niệu lúc này sẽ làm việc chậm hơn thường lệ để ưu tiên cho các phản ứng phản xạ quan trọng hơn.
Lo lắng, sợ hãi mang đến nhiều cảm giác tiêu cực cho bé.
Sự khác biệt giữa sợ và lo lắng
Thường thì cơ thể chúng ta sẽ có trạng thái chiến đấu hay tẩu thoát khi đối diện với 1 điều gì đó. Tuy nhiên, nếu những cảm giác tương tự xuất hiện ngay cả khi chưa có gì đáng sợ hãi xảy ra thì đó đích thị là lo lắng.
Với một vài đứa bé, cảm giác sợ hãi, lo lắng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào. Một số khác thì chỉ sợ khi ra khỏi nhà hay đến những nơi lạ. Một số trẻ còn có những nỗi ám ảnh đặc biệt (ví dụ ám ảnh hình thái nào đó) như sợ độ cao, sợ những thứ có lông tơ, sợ tơ nhện, sợ số 13…
Khi một đứa trẻ đang lo lắng có thể sẽ kéo theo một vài cảm giác khác như: ngực đau thắt, đau bụng, choáng váng hay linh cảm xấu về điều gì đó sẽ xảy ra. Một đứa trẻ đang lo lắng sẽ rất cần được an ủi, xoa dịp những cảm giác tồi tệ đang diễn ra. Điều quan trọng bạn cần làm là hướng sự chú ý của trẻ vào một điều gì khác và tốt nhất là dỗ trẻ đi ngủ.
Vì sao trẻ hình thành sự lo lắng
Lo lắng là trạng thái tâm lý rất phổ biến. Một đứa trẻ có thể xuất hiện và nỗi lo âu xuất hiện rồi bám theo bé dai dẳng sau một sự kiện nào đó như đụng xe, tai nạn. Một vài trường hợp thuốc uống, rượu, cocaine cũng gây ra cảm giác này.
Trong tế bào não bộ của con người có nhiều chất hóa học khác nhau. Bình thường, chúng cân bằng và tác động lên cảm giác và hành động của chúng ta. Trong đó, có một chất tên là serotonin đóng vai trò gửi thông tin từ một tế bài thần kinh này đến tế bào thần kinh khác. Nhưng với một người đang lo lắng, hệ thống cân bằng các chất hóa học trong não này đã không làm tốt vai trò của mình.
Các nhà khoa học cho rằng rằng, một khu vực đặc biệt trong não nắm quyền kiểm soát phản ứng chiến đấu hay đào tẩu của con người. Với sự lo lắng, nó giống như việc khu vực đặc biệt này bị kẹt và luôn bật nút “on” dù cho không có gì đe đọa. Điều đó khiến bé của bạn cảm thấy khó khăn khi tập trung vào những việc thường ngày.
Đối phó với lo lắng
Bạn có thể giúp bé yêu xoa dịu nỗi lo của mình bằng nhiều cách. Hãy cố gắng lắng nghe trẻ, hiểu những điều bé sợ hãi, lo lắng thay vì cho đó là điều “tầm phào” của trẻ con. Nếu bé sợ hãi quá nhiều thứ và mật độ quá thường xuyên cũng là lúc bạn nên cho bé đi gặp bác sĩ tâm lý trẻ em.
Bên cạnh đó, bạn cũng nên dạy cho bé biết đối mặt với nỗi sợ hãi. Ví dụ bé sợ bóng tối, bạn hãy cùng bé ngồi trong bóng tối và giải thích rằng sẽ không có gì nguy hiểm xảy ra. Hoặc dạy bé biết tẩu thoát nếu như tình huống đối mặt thật sự nguy hiểm.
“Giai phau” su so hai va lo lang cua be
Tre con thuong hay so hai, lo lang. Be co the so ong “ba bi” vo hinh, khoc meu khi nghe tieng sam chop luc troi chuyen mua. Cha me phai lam gi khi co mot be cung nhu vay trong nha?
That ra khong chi co tre con, ca nguoi lon cung khong thoat khoi noi so hai, lo lang. Viec chung ta thuong so hai khi phai phat bieu truoc dam dong; tay chan run ray khi bi ai do dung hung khi de doa… la dieu het suc binh thuong. Voi cac be, nguyen nhan cua noi lo so thuong gian don hon nhu: lo lang chuyen bai vo tren lop, so bong toi… nhung cam giac thi giong nhu nguoi lon. Hay co gang tim hieu su lo lang, so hai cua be de tro thanh cho dua tinh than vung chai va tiep them suc manh cho cuc cung cua con ban nhe!
Mat tich cuc cua so hai
Hang ngay, trong the gioi cua be co rat nhieu noi so lon nho khac nhau. Be so dieu gi do khong co nghia la be thieu can dam. That ra, lo so cung co mat tich cuc cua no. Vi nhu so dut tay be se khong lai gan dao sac va se an toan hon; so lua be se khong den qua gan lo suoi va khong bi bong; so diem kem be se cham hoc hon…
Su so hai doi khi con giup ren giua, lam ben nhay them cam giac va giup be “doi pho” voi su vat tot hon. Tham chi nhieu nguoi lon chung ta con thich thu voi cam giac so hai. Chang phai vi the ma phim kinh di luon co dong nguoi xem, cac tro choi cam giac manh luon co nhieu nguoi thich thu suc day sao.
So hai chi phoi be nhu the nao?
Co khi nao ban tu hoi vi sao tim thuong dap manh va nhanh hon, hoi tho don dap khi cam thay so hai? Nhung phan ung nay cua co the co the tam goi la “chien dau hay tau thoat”. Tat ca moi nguoi deu co nhung phan ung ngay tu khi con la tre so sinh.
Vay nhung phan ung so hai dien ra ben trong co the be nhu the nao? Ban cu thu tuong tuong rang ban la mot nguoi co dai song trong hang dong 100.000 nam ve truoc. Khi ban doi mat voi mot con ho nanh dai hau doi, ban se lam gi? Ban co 2 lua chon: 1- bo chay; 2- Nhat mot khuc cay len chien dau. (Va mot lua chon cuoi cung khac nua la bi an thit)
Ngay nay, khi ban doi mat voi mot ke dang de doa ban (tat nhien han se khong nghe loi ban noi). Ban van chi co 2 lua chon do: 1- quay lung bo di (hoac chay); 2- chien dau lai du cho danh nhau cung se khong giai quyet duoc van de.
De quyet dinh chien dau hay tau thoat, co the cua ban se tu dieu chinh mot so phan ung de phu hop voi nhung hanh dong nhanh. Qua tim se dap nhanh hon de bom nhieu mau hon cho co bap va nao. Phoi thu nap khong khi nhanh hon de cung cap oxy cho co the. Dong tu mat cung gian ra de tam nhin duoc tot hon. He thong tieu hoa va tiet nieu luc nay se lam viec cham hon thuong le de uu tien cho cac phan ung phan xa quan trong hon.
Lo lang, so hai mang den nhieu cam giac tieu cuc cho be.
Su khac biet giua so va lo lang
Thuong thi co the chung ta se co trang thai chien dau hay tau thoat khi doi dien voi 1 dieu gi do. Tuy nhien, neu nhung cam giac tuong tu xuat hien ngay ca khi chua co gi dang so hai xay ra thi do dich thi la lo lang.
Voi mot vai dua be, cam giac so hai, lo lang co the xuat hien bat cu luc nao. Mot so khac thi chi so khi ra khoi nha hay den nhung noi la. Mot so tre con co nhung noi am anh dac biet (vi du am anh hinh thai nao do) nhu so do cao, so nhung thu co long to, so to nhen, so so 13…
Khi mot dua tre dang lo lang co the se keo theo mot vai cam giac khac nhu: nguc dau that, dau bung, choang vang hay linh cam xau ve dieu gi do se xay ra. Mot dua tre dang lo lang se rat can duoc an ui, xoa dip nhung cam giac toi te dang dien ra. Dieu quan trong ban can lam la huong su chu y cua tre vao mot dieu gi khac va tot nhat la do tre di ngu.
Vi sao tre hinh thanh su lo lang
Lo lang la trang thai tam ly rat pho bien. Mot dua tre co the xuat hien va noi lo au xuat hien roi bam theo be dai dang sau mot su kien nao do nhu dung xe, tai nan. Mot vai truong hop thuoc uong, ruou, cocaine cung gay ra cam giac nay.
Trong te bao nao bo cua con nguoi co nhieu chat hoa hoc khac nhau. Binh thuong, chung can bang va tac dong len cam giac va hanh dong cua chung ta. Trong do, co mot chat ten la serotonin dong vai tro gui thong tin tu mot te bai than kinh nay den te bao than kinh khac. Nhung voi mot nguoi dang lo lang, he thong can bang cac chat hoa hoc trong nao nay da khong lam tot vai tro cua minh.
Cac nha khoa hoc cho rang rang, mot khu vuc dac biet trong nao nam quyen kiem soat phan ung chien dau hay dao tau cua con nguoi. Voi su lo lang, no giong nhu viec khu vuc dac biet nay bi ket va luon bat nut “on” du cho khong co gi de doa. Dieu do khien be cua ban cam thay kho khan khi tap trung vao nhung viec thuong ngay.
Doi pho voi lo lang
Ban co the giup be yeu xoa diu noi lo cua minh bang nhieu cach. Hay co gang lang nghe tre, hieu nhung dieu be so hai, lo lang thay vi cho do la dieu “tam phao” cua tre con. Neu be so hai qua nhieu thu va mat do qua thuong xuyen cung la luc ban nen cho be di gap bac si tam ly tre em.
Ben canh do, ban cung nen day cho be biet doi mat voi noi so hai. Vi du be so bong toi, ban hay cung be ngoi trong bong toi va giai thich rang se khong co gi nguy hiem xay ra. Hoac day be biet tau thoat neu nhu tinh huong doi mat that su nguy hiem.
“Giải phẫu” sự sợ hãi và lo lắng của bé
By Meyeucon360
Trẻ con thường hay sợ hãi, lo lắng. Bé có thể sợ ông “ba bị” vô hình, khóc mếu khi nghe tiếng sấm chớp lúc trời chuyển mưa. Cha mẹ phải làm gì khi có một bé cưng như vậy trong nhà?